Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Malatya’da 30’a yakın ağır hasarlı kültür varlığının tespit edildiğini belirten Elazığ Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Aytaç, kentin en önemli kültür varlıklarından olan asırlık Teze Cami’nin restore edilerek ibadete açılacağını söyledi.
6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler 11 ilde büyük yıkıma ve binlerce can kaybına neden olurken onlarca kültür varlığı ise yıkıldı ya da hasar aldı. Malatya’nın sembol yapılarından Teze (Yeni) Cami'nin de aralarında bulunduğu 30’a yakın kültür varlığı depremde etkilenirken 5 yapı ise tamamen yıkıldı.
“Amacımız restore edilecek yapıların mevcut eserlerle ayağa kaldırılması”
Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Malatya’da depremden etkilenen kültür varlıklarının tespiti için görevlendirilen Harput İç Kale Kazı Başkanı Prof. Dr. İsmail Aytaç, deprem sonrası Kültür ve Turizm Bakanlığının hızlıca sahaya inerek depremlerden etkilenen kültür varlıkları için çalışma başlattığını söyledi.
Prof. Dr. İsmail Aytaç, depremlerden etkilenen Malatya’daki kültür varlıklarını belgelemek için çalışma yaptıklarını ifade ederek, ”6 Şubat depremleri sonrası Kültür ve Turizm Bakanlığımız hemen sahaya inerek çeşitli ekipleri ile kültür varlıklarının tespiti ve durumuna yönelik çalışmalar başlatmıştır. Özellikle birçok ekip tarafından hızlı bir şekilde mevcut durumlar tespit edilmiştir. Ayrıca bakanlığımız enkaz haline gelmiş kültür varlıkları için ekipler oluşturularak bizleri de sahada görevlendirilmiştir. Harput İç Kale kazı ekibi olarak ta Malatya ve Elazığ’daki çok yıpranmış ya da yıkılmış yapıları tekrar incelememiz gerekti. Bunlarla ilgili mevcut yapılarda taşına bilir kültür varlıkların kaybolmaması için belgeleme ve ileriye dönük raporlama işlerini hazırlıyoruz. Amacımız ilerde restora edilecek bu tarihi eserlerin hiçbir kaybı olmadan mevcut eserlerle ayağa kaldırılmasıdır. Bunun için Kültür ve Turizm Bakanlığı ilgili birimlerince ileriki aşamalarda mevcut projelerini çizdirerek tekrar bu kültür varlıklarını şehir siluetine ve gelecek nesillere aktarmaya çalışacaktır. Bu anlamda birçok ekip gibi biz de üzerimize düşeni yapmaya çalışıyoruz“ dedi.
“Malatya’da 30’a yakın kültür varlığı depremde etkilendi”
Ekip olarak kent genelinde çalışmalar yürüttüklerini aktaran Aytaç, ”Malatya’da 30’a yakın kültür varlığı tespit edildi. Bunlarda enkaz haline gelmiş ya da içerisinde mimari plastik değerleri kurtarılması gereken 5 tane eser tespit ettik. Bunlarla ilgili Eski Malatya’daki çalışmalarımızı tamamladık bugün ise Yeni (Teze) Cami'de çalışma yapıyoruz. Burada durum tespitlerimiz yaptık. Yarında Doğanşehir’e giderek eserleri tespit etmeye çalışacağız. Bunların bütün bilgilerini taşınabilir olanları Malatya Müzesi’ne naklediyoruz. Diğer üzerinde duran eserleri de ekipler çalışırken elimizdeki raporlarla onlara dikkat ederek tespitlerini yapıp ona göre restorasyon projesi hazırlayacaklar“ ifadelerini kullandı.
“Yeni Cami'de kullanılan harcın nitelikli olmadığı gerçeği ile karşılaştık”
Yeni Cami'nin birçok depreme maruz kalmasına rağmen ayakta kalabildiğini belirten Aytaç, ”Yeni Cami 1909 depremi öncesinde yarım kalmıştı daha sonra devam etti. Birçok deprem geçirmesine rağmen günümüze kadar geldi. 2020 Elazığ depreminde ise kubbesinin bir kısmında çökme olmuş, bakanlığımızca restorasyonları tamamlandı. Şu anki yığıntı haline baktığımızda ilk yapıldığı 120 yıl önceki halinde de harcının çok nitelikli olmadığı gerçeği ile karşılaştık. Öngörüm olarak mevcut duvarların sağlam olan kısmına kadar sökülüp sonra sağlam malzeme ve bağlayıcılarla yeniden restore edilebilir bir durumdadır diye düşünüyorum. Çarşının merkezinde olan cami doğal olarak Malatya’nın sembolü durumundadır. Merkezi kubbeli dört eyvanlı şekilde planlanmış 19. yüzyılın ender dini mimari eserlerinden birisidir. Kitabesindeki şiiri ile ünlüdür altı da hala devam su sistemi ile de dikkat çeker. Dolayısıyla 20. yüzyıl başlarındaki dini mimarimizin önemli eserlerinden biri olan Yeni Cami'nin olabildiğince aslına uygun bir şekilde ibadethane olarak yapılması önem arz ediyor. Buna yönelik Türkiye’nin yeterli bilgi birikimi ve elemanı vardır. Bütçe de ayrılacağını düşünüyorum inşallah en yakın zamanda caminin ibadete açıldığını görebileceğiz. Zaman konusu beni aşar ilgili birimler yapıyı muhakkak Malatya’ya tekrar kazandıracaktır” diye konuştu.
