Balıkesir'in Ayvalık ilçesinde; Ayvalık Belediyesi, Ayvalık Kent Konseyi ve Ayvalık Giritliler Derneği tarafından mübadelenin 101. yıl dönümünde Cunda (Alibey) Adası'nda günün anısına tören düzenlendi. Törende Ayvalık Giritliler Derneği Mübadele Korosu hem Türkçe ve hem Yunanca şarkılar seslendirdi.
Tören, mübadillerin Cunda'ya ilk adım attıkları noktada gerçekleştirildi. Mübadelenin 101. yılının anısına; Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Ayvalık İlçe Başkanı Hüseyin Şalmanlı, Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin ve Ayvalık Giritliler Derneği Başkanı Coşkun Tunçmen tarafından denize çelenk bırakıldı.
Törende konuşan Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin, 9 Eylül 1922 yılında, İzmir'in kurtuluşundan sonra beliren en önemli sorunlardan birinin mübadele sorunu olduğunu söyledi. Lozan Antlaşması'nda bu sorunun çözümü için önemli açılımların var olduğunu dile getiren Başkan Ergin, Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesinin, aslında Yunanlar ve Türklerin ortak yazgısı olduğunu hatırlattı. Bu anlaşma ve beraberliğin Türkiye ile Yunanistan arasındaki barış niyetlerini daha da geliştirdiğini ve bunun sonucu olarak Yunan devlet adamı Venizelos'un, Atatürk'ü Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterdiğini hatırlattı.
İki ülke arasındaki Zorunlu Nüfus Mübadelesi'nin ise modern Yunanistan ve Türkiye'nin toplum yapısını şekillendirmede büyük rol oynadığını belirten Belediye Başkanı Mesut Ergin, "Türkiye'den Yunanistan'a 850 bin Rum, Yunanistan'dan Türkiye'ye ise 400 bin Türk göç etmiştir. Türkiye'den göç edenler daha çok İzmir, Ege Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Kayseri, İstanbul'dan Yunanistan'a gittiler. Yunanistan'dan ise Selanik, Kavala, Drama, Girit, Yunan adaları ve Makedonya topraklarından Türkiye'ye Türk göçü gerçekleşti. Nüfus Mübadelesi Antlaşması, her iki ülkedeki azınlıkları göçmen haline getiren on yıl sürecek olan döneme resmî bir nitelik kazandırdı. Mübadele göçmenlerinin yeni yerleşim yerlerine uyum süreci bazı sorunları taşısa da zamanla mübadiller yeni vatanlarında daha mutlu bir yaşama kavuşmuşlardır. Üçüncü kuşaklar da geldikleri yerlerle ilgi nostaljik duygular çoğaldığı için Türkiye ve Yunanistan'da birçok mübadele dernekleri kurulmuş ve halen çok insani etkinlikler yapmaktadırlar" dedi.
Kendisinin de Balkanlar'dan göç eden bir ailenin çocuğu olduğunu ifade eden Başkan Ergin, göçün gerçekten çok zor bir olay olduğunu belirterek, "Çünkü bizim ailelerimiz kendi rızaları ve istekleriyle topraklarını terk etmemişler zorunlu olarak göçürülmüşler. Mübadele ile buraya gelenler zanaatkar, sanatkar, tüccar, üretici gibi iş deneyimi olanların gelmesi Ayvalık'ımıza değer katmıştır. Sonuç olarak her iki ülkenin insanları da büyük acılar yaşamış, aradan 101 yıl geçmiş; hala bu mübadele ve sonuçları konuşuluyor. Düşünün insan oturduğu bir semtten başka bir semte taşındığında bile yaşadığı yabancılığı göz önüne getirin. Bir de yüz yıllarca yaşadığın topraklardan koparılmak, yeni bir düzene, yeni bir ülkeye ve yeni bir topluma alışmak, kaynaşmak, gerçekten zor bir süreç yaşamış her iki ülkenin insanları da. Onun için Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün dediği gibi yurtta barış dünyada barış olsun ki insanlık bir daha böyle acı deneyimler yaşamasın" diye konuştu.
Törende mübadil kuruluşlarının ortak açıklamasını Ayvalık Giritliler Derneği Başkanı Coşkun Tunçmen okudu. Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923'te Lozan'da imzalanan Türk-Yunan Mübadele Sözleşmesi'nin, iki ülke arasında barışın temelini attığını, ancak yaklaşık iki milyon insanı vatanlarından kopardığına işaret eden Coşkun Tunçmen, "Bu sözleşmeyle Türkiye'den Yunanistan'a göç eden Rum/Ortodokslar ile Yunanistan'dan Türkiye'ye göç eden Türk/Müslümanlar, uluslararası bir hukuki terim ile mübadil adını almıştır. Mübadiller, yeni yurtlarında zorluklarla mücadele etmiş ama Türkiye Cumhuriyeti'nin inşasına ve ilerlemesine önemli katkılar sağlamıştır. Mübadillerin doğdukları topraklarda bıraktıkları ve hayatlarını tamamladıkları yeni yurtlarına taşıyabildikleri kültürel miras, iki ülke arasındaki ortak tarih, kültür ve sosyal bağların bir özeti gibidir" dedi.
