Bursa Mudanya’ya Mahkum!..

Bursa, geniş ve verimli bir ovanın ortasında güzel bir kent. Ancak bu ovanın verimli ürünlerini pazara götürecek bir limana mahkum olmuştu yüzlerce yıl. Bu liman da her zaman Mudanya olmuştu. Bursa’ya 29 km. uzaklıktaki Mudanya, Bursa’nın en eski liman kentlerinden biridir. Bursa ile Mudanya’nın kaderleri sanki ortak yazılmıştı. Her iki kent de, her zaman birbirine muhtaç olmuştu. Myrlia’dan Apameia Mudanya’nın kuruluşu İ.Ö. 8. yüzyıla kadar inmekte. İlk kurulduğunda Kolophonların Kolonisi olup adı Myrleia idi. Kolophonların Başkanı Myrlius olduğu için, kente bu ad verildiği söylenir. I. yüzyılda yaşamış Strabon, Myrleia’ya hakkında bilgi vermişti. Byzantion’lu Etien’e göre ise bu sözcük bir Amazon adıy dı. İ. Ö. 202 yılında Kios ile birlikte, Makedonya kralı V. Philippos tarafından Myrleia yerle bir ettikten sonra Bithynia kralı Prusias’a vermişti. O da bu kenti yeniden kurup eşinin adına Apameia demişti. Anlamı, ‘ana tanrıça geçidi’ idi. Haçlılar zamanında ilçe Montaneia olarak anılmıştı. Anlamı ise Latince ‘dağ’ demekti. Bu sözcük zamanla Mudanya’ya dö- nüşmüştü. Montagnac veya Montaneia adlarıyla da anılırdı. Eski Mudanya kentinden günümüze fazla bir kalıntı kalmadı. Palaharya ve Hisarlık bölgesindeki kalıntılara göre, eski kent burada idi. Kalesi, Orhan Bey tarafından 1321 yılında ele geçirilmesinden sonra, bir daha düşmanın eline geçmesin diye yıkılmıştı. Ancak gezginlerin ifadesine göre, 19. yüzyıla kadar yine de Mudanya’daki eski kentin kalıntıları bulunuyordu. 19. yüzyılın başında Mudanya’ya gelen Perrot, burada bir antik tiyatro ile iki antik rıhtım kalıntısı görmüştü. Bugünkü Siemens fabrikası civarında da eski yerleşim kalıntıları olup, müze tarafından 3. Derece SİT alanı olarak tescil edildi. Burada zaman zaman lokal kazılar yapılmakta. Mudanya İskelesi 1457 yılında Mudanya Kite’ye bağlı bir köy olarak kaydedilmesine karşılık, 190 hane bağban kâfiri kayıtlı olan irice bir kasabaydı. Bölgenin en eski kentleri olan Myrlia/Mudanya, Cios/Gemlik ve Nikaia/İznik arasında bulunan yol, bölgenin en eski yoludur. 13. yüzyılda Bursa’nın en önemli limanları Mudanya ve Trilye idi. Bu nedenle Bursa ile Mudanya arasında eskiden beri çok işlek bir yol vardı. Mudanya, kuruluşu İ.Ö. 14. yüzyıla kadar gerilere giden eski bir kent. Bosch, eski antik yolun, işletmeden kaldırılan demiryolu güzergahında olduğu yazıyor. Mudanya 1321 yılında, Bursa’nın kuşatılması sırasında alınmıştı. 16. yüzyıl sonlarında İstanbul-Mudanya, daha doğrusu İstanbul ile Bursa arasında işleyen 10’u Mudanya’da bekleyen, 30 kayık tarafından geçiş sağlanırdı. Şehzadeler Manisa’da sancakta iken, en kısa olarak Mudanya yolu ile İstanbul’a ulaşmaktaydı. Bugün bile ilçe, Bursa’nın en önemli iskelesi. 1810 yılında Mudanya kayıkçıları Eminönü’ne yanaşırlardı. 1840 yılında, donama için Mudanya’dan bin kayık istenmişti. Halkının Rum olduğunu yazar Evliya Çelebi, Mudanya’nın inciri, üzümü, şırasının ünlü olduğunu söyler. Hele sirkesinin tüm dünyada ünlü olduğunu yazar. Hatta bu nedenle bu kasabaya Daru’l-Hall denirmiş. Mudanya, o tarihte de Bursa’nın en önemli bir iskelesiymiş. 17. yüzyılda Evliya Çelebi Mudanya’nın, Anadolu Eyaleti, Hüdavendiger sancağı voyvodalığı olduğunu yazar. Bu tarihte üç cami, yedi mescidi, üç hanı, bir hamamı, iki çocuk okulu, ikiyüz kadar dükkânı varmış. Bursa’daki Rumların en yoğun olarak yaşadığı bir kasabadır. 1908 Yıllığı’na göre kasabada 932 hane bulunmaktaydı. 1457 yılındaki bir sayımda, Mudanya köyündeki 167 hane bağban kâfiri olarak kayıtlıydı. Mudanya, 1975’li yıllardan sonra yazlık olarak kullanılmaya başlanmış ve Bursa’nın bir metoropolu oldu. Bursa-Mudanya yolunun çift yol olması nedeniyle bu yol üzerinde çok sayıda villalar yapıldı. Sahil ise tamamen yazlık konutlarıyla doldu. Mudanya bir Rum kenti idi Kentte çok sayıda da kilise vardır. Bugün sağlam olarak günümüze gelen kilise, 1834 yılında yapılmıştı. Bu kilise cumhuriyetten sonra uzun süre sinema olarak kullanıldı. Bugün Kültür Merkezi’dir. Mudanya’da SİT’in koruma altına aldığı çok güzel evler bulunmakta. Ne yazık ki bu evler, hergün azalmakta. Özellikle Mütareke, Şükrüçavuş ve Rüştüipar mahallelerinde çok güzel konutlar bulunmakta. Hasanbey Mahallesi’nde ise Çamlık bir tepe üzerinde Yunanlılar zamanından kalma yaklaşık 300 m’lik 2 m. çapında olan bir mağara var. 1530 yılındaki Mudanya’nın mahalleleri şunlardı: Kilise Apastos, Stanophos, Papa Dimitri, Papa Argiros, Dimitri Yazıcı, Hırto-Flako, Papa Kiryakos, Papa Muskayan, Papa Stephanos, Papa Yani Vasilikosi, Papa Yani, Senodino. Bugün ise; Ömerbey/Şükrüçavuş, Karafatma/Mütareke, Halilpaşa, 5. Daire ve Güzelyalı olmak üzere 5 mahallesi vardır. Ömer Mahallesi’nde çoğunlukla 93 Göçmeni Tatarlar yerleşmişti.